Karel de Grote en Groningen Op www.nazatendevries.nl schrijven we over de geschiedenis van Groningen en Groningers, met soms een uitstapje naar iets wat in relatie staat met de Groningers. Zo ook deze keer. Frisia (o.a. Groningen en Friesland, 785) zijn in het bezit geweest van Karel de Grote. Hij heeft het hele gebied, inclusief het gebied dat nu Nederland heet in bezit gehad. Hoewel we weten dat hijzelf alle veroveringen heeft geleid, weten we niet of hij ook in Frisia is geweest. Desondanks hebben veel Groningers hem in zijn of haar stamboom staan, ze stammen van Karel de Grote af. Hoe dat komt, lees je ook in dit artikel grotendeels geschreven door Joshua J. Mark (Red.HH).
Karel de Grote Karel de Grote (ook bekend als Karel I, 742-814) is koning van de Franken (r. 768-814), koning van de Franken en Longobarden (r. 774-814) en keizer van het Heilige Roomse Rijk (r. 800-814). Hij is een van de bekendste en meest invloedrijke figuren van de vroege middeleeuwen vanwege zijn militaire successen waardoor hij het grootste deel van West-Europa verenigt, door zijn educatieve en kerkelijke hervormingen en vanwege zijn beleid dat de basis heeft gelegd voor de ontwikkeling van latere Europese naties.
Borstbeeld van Karel de Grote. Beckstet. Licentie: CC BY-NC-SA..
Hij is de zoon van Pepijn de Korte, koning van de Franken (r. 751-768, eerste koning van de Karolingische dynastie). Karel de Grote bestijgt de troon bij de dood van zijn vader en regeert samen met zijn broer Karloman I (r. 768-771) tot diens dood. Als enige heerser breidt Karel daarna zijn koninkrijk snel uit, benoemt zichzelf tot hoofd van de westerse kerk - ter vervanging van de alsmalige pausen - en leidt persoonlijk militaire campagnes om Europa te kerstenen en bijna onafgebroken opstanden te onderdrukken, gedurende de 46 jaar van zijn regering. Zijn natuurlijke dood in 814 wordt door zijn tijdgenoten als een tragedie beschouwd en hij wordt in heel Europa betreurd, temeer als kort na zijn dood de Viking-invallen beginnen. Hij wordt vaak de Vader van het Moderne Europa genoemd.
Jeugd en opkomst Karel de Grote wordt waarschijnlijk in Aken (in het huidige Duitsland) geboren, tijdens de laatste jaren van de Merovingische dynastie, die de regio sinds ca. 450 heeft geregeerd. De Merovingische koning verliest al jaren gestaag aan macht en invloed, terwijl de formeel ondergeschikte positie van hofmeier (vergelijkbaar met die van een premier) steeds machtiger is geworden. Ten tijde van koning Childerik III (r. 743-751) heeft de vorst vrijwel geen macht meer en wordt het volledige bestuurlijke beleid bepaald door Pepijn de Korte, hofmeier. Pepijn begrijpt dat hij zich niet zomaar de troon kan toe-eigenen en verwachten erkend te worden als legitieme koning. Daarom doet hij een beroep op de paus met de vraag: "Is het juist dat een machteloze heerser de titel van koning blijft dragen?" (Hollister, 108). Het pausdom heeft in die tijd te maken met een aantal problemen, variërend van de vijandschap van de Longobarden in Noord-Italië tot de iconoclasme-controverse met het Byzantijnse Rijk. De Byzantijnse keizer heeft kort tevoren alle afbeeldingen van Christus in kerken veroordeeld als afgoderij en bevolen ze te verwijderen. Verder heeft hij geprobeerd hetzelfde beleid aan de paus te dicteren ter navolging in West-Europa. Met de woorden van C. Warren Hollister: "het pausdom heeft nog nooit zo'n wanhopige behoefte gehad aan een kampioen" als als paus Zacharias (paus van 741 tot 752) de een brief van Pepijn ontvangt. Hij stemt vrijwel meteen in met het oordeel van Pepijn.
Kaart van het Frankische Rijk. SA©mhur. Licentie: CC BY-NC-SA.
Pepijn wordt in 751 tot koning van de Franken gekroond en bestemd, in navolging van het koninklijke precedent, zijn twee zonen tot opvolgers. Eén van zijn eerste daden als koning is het verslaan van de Longobarden waarna hij een aanzienlijk deel van hun land aan de pauselijke staat schenkt (een gift die bekend staat als de "Schenking van Pepijn"). De paus van zijn kant hoopt Pepijn en zijn opvolgers onder controle te kunnen houden: hij claimt het gezag over de Frankische kroon op grond van een document dat bekend staat als de 'Schenking van Constantijn', naar verluid opgesteld door de eerste christelijke Romeinse keizer Constantijn I zelf, waarin staat dat een christelijke monarch zijn heerschappij vrijwillig aan het pausdom schenkt en de paus het vervolgens genadig teruggeeft. Volgens dit document vormt de Kerk dus de eigenlijke macht achter elke troon en kan ze die macht met hetzelfde gemak terugnemen als hij is weggegeven. In feite is het document een vervalsing - er is ook geen bewijs dat Constantijn ooit een dergelijke verklaring heeft afgelegd - maar er is ook geen enkele manier waarop Pepijn dat zou kunnen weten en omdat hij ongeletterd is, heeft hij weinig andere keuzes dan te geloven wat volgens de geestelijkheid op het papier staat dat ze hem voorhouden. Pepijn aanvaardt de bepaling van de schenking van Constantijn; zijn zoon echter niet.
KAREL DE GROTE REGEERDE VANAF HET BEGIN DOOR DE KRACHT VAN ZIJN PERSOONLIJKHEID DIE HET KRIJGER-KONING- ETHOS BELICHAAMDE GECOMBINEERD MET EEN CHRISTELIJKE VISIE.
Koning Pepijn sterft in 768 en zijn zonen bestijgen de troon. De co-heerschappij met Karloman is verre van harmonieus, omdat Karel de voorkeur geeft aan directe actie bij het omgaan met moeilijkheden, terwijl zijn broer minder besluitvaardig lijkt te zijn geweest. De eerste test voor hun heerschappij is de opstand van de provincie Aquitanië, die Pepijn in 769 heeft onderworpen. Karel de Grote is voorstander van een militaire campagne, maar Karloman steunt dit voorstel niet.
Karel de Grote marcheert naar Aquitanië en verslaat de rebellen, waarbij ook het naburige Gascogne wordt onderworpen, terwijl Karloman weigert deel te nemen. In 770 trouwt Karel een Lombardische prinses, dochter van de koning Desiderius (r. 756-774) en verstoot haar vervolgens voor een huwelijk met de tiener Hildegard (de toekomstige moeder van Lodewijk de Vrome, r. 814-840). Na vervolgens verderingspogingen van Desiderius tot Karloman om Karels troon omver te werpen en de eer van zijn dochter te wreken, stevenen de twee broers op een burgeroorlog af, als Karloman in 771 sterft.
Militaire campagnes & expansie Als alleenheerser van de Franken berust Karel de Grote's macht vanaf het begin op de kracht van zijn persoonlijkheid, die het krijger-koning-ethos belichaamt in combinatie met een christelijke visie. Hollister beschrijft de koning als volgt:
"Karel de Grote torende zowel figuurlijk als letterlijk boven zijn tijdgenoten uit. Hij is 1 m. 90 lang, dikhalzig en dikbuikig, maar ondanks dat imposant van uiterlijk. Hij kon warm en spraakzaam zijn, maar ook hard, wreed en gewelddadig, en zijn onderdanen bezagen hem met zowel bewondering als angst... Voor alles is Karel de Grote een krijger-koning. Hij leidde zijn legers als vanzelfsprekend op de jaarlijkse veldtochten. Pas geleidelijk ontwikkelde hij de notie van een christelijke missie en een programma om het christelijke Westen te unificeren en systematisch uit te breiden. (109)"
Nadat hij zijn leger heeft opgebouwd, lanceert hij zijn eerste campagne in Saksen in 772, waarbij hij een lang en bloedig conflict begint dat bekend staat als de Saksische oorlogen (772-804) in een poging het Noorse heidendom in de regio uit te roeien en zijn gezag daar te vestigen. Hij laat troepen achter in Saksen en wendt zich tot Italië, waar de Longobarden zich weer laten gelden. Hij verslaat hen in 774 en voegt hun land bij zijn koninkrijk, noemt zichzelf daarna "Koning van de Franken en Longobarden", en keert vervolgens terug naar Saksen.
Standbeeld van Karel de Grote. Mark Kaswan. Licentie: CC By-NC-SA.
Baskische onrust in de Pyreneeën dwingt Karel de Grote met zijn leger in die richting voor een aantal gevechten, waaronder de beroemde Slag bij Roncevaux in 778 (die de inspiratie levert voor het latere epische gedicht Het Roelandslied) waarbij de achterhoede van Karels leger in een hinderlaag wordt gelokt en afgeslacht, waaronder graaf Roland van de Bretonse Mark. Deze nederlaag stimuleert slechts Karels vastberadenheid om de regio volledig onder zijn controle te brengen.
Tussen 778 en 796 voert Karel de Grote elk jaar campagne in de Pyreneeën, Spanje en Germanië en behaalt er herhaaldelijk overwinningen. In 795 accepteert hij de overgave van de Avaren van Hongarije, maar weigert hen te vertrouwen. In 796 valt hij hun bolwerk De Ring aan en verslaat hen volledig, waardoor ze effectief ten onder gaan als volk. Hij heeft ook de Saracenen van Noord-Spanje verslagen, een bufferzone ingesteld: de Spaanse Mark, en het eiland Corsica ingenomen. Zijn koninkrijk strekt zich nu uit over de regio's van het huidige Frankrijk, Noord-Spanje, Noord-Italië en wat nu Duitsland is, met uitzondering van Saksen in het noorden.
Saksische Oorlogen Telkens als Karel de Grote denkt dat hij de Saksen heeft onderworpen en de strijd kan worden gestaakt, komen ze toch weer in opstand. Voorafgaand aan de Saksische oorlogen staat de regio Saksen op goede voet met de Franken en heeft regelmatig contact met hen, terwijl ze dienen als doorgeefluik naar de Scandinavische landen. In 772 zou een Saksische bende een kerk in Deventer (in het huidige Nederland, als onderdeel van Karel de Grote's koninkrijk) hebben overvallen en in brand gestoken; dit geeft Karel de Grote het excuus dat hij nodig heeft om de regio binnen te vallen. Waarom de Saksen de Deventer kerk in brand zullen hebben gestoken, en zelfs of ze dat wel echt hebben gedaan, is onbekend. Karel de Grote's intolerantie tegenover heidense overtuigingen en praktijken kennende, is het waarschijnlijk dat de christelijke koning achter de vernietiging van de kerk zit om een invasie van het Germaanse stamgebied te rechtvaardigen die hij hoe dan ook zou hebben ondernomen.
Als vergelding voor de verbrande kerk marcheert Karel de Grote naar Westfalen en vernietigt de Irminsul, de heilige boom die Yggdrasil (de Levensboom in de Noorse mythologie) voorstelt, en slacht een aantal Saksen af tijdens zijn eerste campagne. Zijn tweede, derde en de rest (in totaal 18) volgen hetzelfde model van vernietiging en bloedvergieten. In 777 leidt een Saksische krijger-leider genaamd Widukind het verzet en hoewel hij een bekwaam leider is, blijkt hij net zo onmachtig om de oorlogsmachine van Karel de Grote serieus uit te dagen als iedereen in Europa tot dan toe. Wel onderhandelt hij met koning Sigfried van Denemarken om Saksische vluchtelingen toe te laten in zijn koninkrijk.
In 782 beveelt Karel de Grote de executie van 4.500 Saksen, een gruweldaad die bekend staat als het bloedbad van Verden, om de vechtlust van de Saksen te breken, maar ze blijven bij hun weigering om hun autonomie op te geven of hun religie te verwerpen. Widukind biedt zichzelf kort daarna aan voor de christelijke doop (in 784 of 785) als gebaar van vredeswil en er staat vermeld dat hij wordt gedoopt, maar kort daarna verdwijnt hij uit de annalen . Karel de Grote maakt in 798 een einde aan de vluchtelingenstroom naar Denemarken en de Saksische opstanden gaan door na de verdwijning van Widukind. Karel reageert zoals hij de afgelopen 30 jaar heeft gereageerd, met hetzelfde resultaat. Uiteindelijk deporteer Karel de Grote in 804 meer dan 10.000 Saksen naar Neustrië in zijn koninkrijk en vervangt hen in Saksen door zijn eigen volk, waardoor hij het conflict effectief wint, maar zich de vijandschap van de Scandinavische koningen op de hals haalt, met name van Sigfried die kort daarna de Frankische regio Friesland aanvalt. Dit heeft op een nieuw langdurig conflict kunnen uitlopen, maar Sigfried sterft en zijn opvolger pleit om vrede.
Keizer van het Heilige Roomse Rijk Tijdens de Saksische oorlogen en zijn andere campagnes handelt Karel de Grote volledig op eigen initiatief en besteedt hij zeer weinig aandacht aan het pausdom. Geen van de pausen klaagt echter, omdat de verschillende ondernemingen van Karel de Grote samenvallen met hun eigen belangen of hen zelfs rechtstreeks ten goede komen. Het is in 800 echter al zonneklaar dat de macht van Karel de Grote die van het pausdom overtreft en dat niemand daar iets aan kan doen.
Kroning van Karel tot keizer. Friedrich Kaulbach Licentie: Public Domain.
Dit wordt nog eens duidelijk als paus Leo III (paus van 795 tot 816) in de straten van Rome wordt aangevallen door een menigte en gedwongen wordt om te vluchten. De menigte is opgehitst door Romeinse edelen die, in de hoop Leo III te vervangen door een van de hunnen, hem heeft beschuldigd van immoreel gedrag en misbruik van zijn ambt. Leo roept Karel de Grote's bescherming in en op advies van zijn geleerde raadgever Alcuin (735-804) stemt Karel de Grote ermee in om Leo op de terugweg naar Rome te vergezellen om zijn naam te zuiveren, wat hij vervolgens ook doet. De geleerde Norman Cantor beschrijft de gebeurtenissen:
"Op 23 december, tijdens een proces waarbij Karel de Grote voorzat, zuiverde Leo zichzelf uiteindelijk van de beschuldigingen tegen hem. Deze gang van zaken betekende een vreselijke vernedering voor de paus en zijn vergrootte zijn afkeer van de Karolingische heerser; hij besloot te proberen zijn prestige en het gezag van zijn ambt te herwinnen door middel van de kroning van Karel de Grote tot keizer. Op kerstdag 800, als Karel de Grote opstond van het gebed voor het graf van St. Petrus, plaatste paus Leo plotseling de kroon op het hoofd van de koning en de goed geïnstrueerde Romeinse geestelijkheid en andere aanwezigen riepen: "Karel Augustus, gekroond tot grote en vrede schenkende keizer der Romeinen, leven en overwinning!" (181)"
Karel de Grote wil naar verluidt niet door Leo worden gekroond en zou hebben gezegd dat hij de kerk nooit zou zijn binnengegaan als hij had geweten dat dit zou gebeuren. Hoe dat ook zij, het staat vast dat de kroon duidelijk zichtbaar in de kerk staat opgesteld als Karel de Grote binnenkomt en de man is zeker intelligent genoeg om te beseffen dat die daar niet per ongeluk is achtergelaten. Hoogstwaarschijnlijk verwelkomt Karel de Grote wel het prestige van de titel, maar is hij niet van plan om het pausdom de overhand te geven om de pseudo-invloed van hun Schenking van Constantijn op hem uit te oefenen.
Kerkelijke en educatieve hervormingen Er lijkt weinig twijfel over te bestaan dat de kroning een poging van het pausdom is om een zekere mate van toezicht op Karel de Grote's regering te vestigen. Hollister merkt op hoe "de pausen geloofden dat de keizers pauselijke rentmeesters moesten zijn – hun seculiere politieke autoriteit uitoefenend in het belang van de Roomse Kerk" (112). Toch is er geen praktische noodzaak om dit te doen, omdat Karel de Grote sinds hij aan de macht is gekomen consequent zijn eigen belangen heeft gecombineerd met die van de Kerk.
Afgezien van zijn geregelde militaire overwinningen heeft Karel de Grote zich ook beziggehouden met kerkelijke en educatieve hervormingen en het verbeteren van het functioneren van kerken, kloosters en onderwijsinstellingen in zijn hele koninkrijk - nu zijn keizerrijk. De technologische vooruitgang tijdens de Merovingische dynastie en het bewind van Pepijn de Korte heeft al een basis gelegd voor meer welvaart. Agrarische innovaties - zoals vruchtwisseling tussen drie velden, de uitvinding en het gebruik van de samengestelde ploeg die de eerdere haakploeg vervangt, en het aanmoedigen van boeren om hun middelen en arbeid in de landbouw te bundelen - leiden allemaal tot een verhoogde voedselproductie en een betere zorg voor het land. Karel de Grote stimuleert deze verbeteringen door verdere ontwikkeling van de mechanisatie aan te moedigen, zoals een watermolen voor het malen van graan in plaats van de vroegere methode van malen door menselijke arbeid.
Sculptuur van Karel de Grote in het Sint-Johannesklooster te Müstair. Wladyslaw Sojka. Licentie: GNU FDL.
Pepijn de Korte heeft een hervorming van de Frankische Kerk geïnitieerd onder leiding van de heilige Bonifatius (672-754), die orde brengt in religieuze huizen en kloosterscholen ontwikkelt. Hij verdeelt ook regio's in parochies voor een eenvoudiger bestuur. Karel de Grote profiteert van deze hervormingen door ze te stimuleren en zich te omringen met de slimste geesten van zijn tijd, zoals de geleerde Alcuin van York die geletterdheid benadrukt als een belangrijk aspect van vroomheid. Dit beleid wordt voortgezet in de kloosterscholen in het hele rijk van Karel de Grote, waardoor de alfabetiseringsgraad wordt verhoogd en betere studenten worden afgeleverd. De eerdere hervormingen van Bonifatius worden voortgezet als Karel de Grote commissarissen uit zijn hoofdstad Aken naar de verschillende districten en parochies stuurt om ervoor te zorgen dat zijn decreten correct worden uitgevoerd en dat alle aspecten van zijn bestuur doelgericht functioneren. Het lijkt er echter op dat er geen echte noodzaak is geweest voor het aanstellen van deze commissarissen, aangezien degenen die Karel de Grote posities met autoriteit heeft toevertrouwd, hun taken uitvoeren uit persoonlijke loyaliteit aan hem, niet aan de staat.
Nalatenschap
Cantors commentaar: "De dood van slechts een paar verlichte leiders, of zelfs het plotselinge verlies van één grote persoonlijkheid, kan het hele systeem doen instorten en de weg vrijmaken voor een even snelle terugkeer naar chaos en barbarij. Rondom de verlichte groep leiders in zo'n pre-industriële samenleving staat een massa wil krijgers en veeboeren die geen enkel begrip hebben van wat de leiders proberen te doen. Als de centrale richting hapert, is er dus onmiddellijk een terugval in barbarij. (172)"
Karel de Grote en het Karolingische Rijk omstreeks 814. Simeon Netchev. Licentie: CC BY-NC-SA.
De eerste problemen voor het rijk zijn echter niet te wijten aan een terugval of aan desintegrerende elementen, maar aan Karel de Grote's eigen keuzes met betrekking tot Saksen, decennia eerder. De Saksische oorlogen verwoesten de regio, doden duizenden mensen en doen weinig anders dan de Scandinavische koningen woedend maken die hun tijd tot de dood van Karel de Grote afwachten en vervolgens de Viking-invallen op het Frankische rijk ontketenen. Tijdens Lodewijks bewind, tussen 820 en 840, slaan de Vikingen herhaaldelijk toe in het Frankenrijk. Lodewijk doet zijn best om deze aanvallen af te weren, maar vindt het gemakkelijker om de Noren te sussen door middel van landsubsidies en onderhandelingen.
Als Lodewijk in 840 sterft, wordt het rijk verdeeld onder zijn drie zonen die elkaar de suprematie bevechten. Hun conflict wordt beëindigd door het Verdrag van Verdun van 843 dat het rijk verdeelt tussen de zonen van Lodewijk I. Lodewijk de Duitser (r. 843-876) krijgt Oost-Francië, Lotharius (r. 843-855) neemt Midden-Francië in en Karel de Kale (r. 843-877) zal West-Francië regeren. Geen van deze Frankische koningen is geïnteresseerd in het steunen van de anderen, en de infrastructuur van het rijk verslechtert, evenals de meeste hervormingen die door Karel de Grote zijn bevorderd. De invallen van de Vikingen gaan door van 843 tot ca. 911 als ze uiteindelijk worden beëindigd door Karel de Eenvoudige (r. 893-923) door een verdrag met het Vikinghoofd Rollo (later Rollo van Normandië, r. 911-927).
Hoewel Karel de Grote zelf nooit is beïnvloed door de absurde Schenking van Constantijn-fraude door de Kerk, staan zijn nakomelingen niet zo sterk, en de latere Karolingische dynastie zal er dienovereenkomstig onder lijden als de pausen hun veronderstelde politieke autoriteit bevestigen. De afzonderlijke koninkrijken van het rijk van Karel de Grote zullen uiteindelijk de moderne naties van Europa vormen en ondanks al zijn fouten heeft ze dat niet kunnen doen zonder zijn doelgerichte visie en natuurlijke gaven om op zo'n manier te leiden dat anderen hem graag willen dienen. Bron/tekst: World History Encyclopedia. Joshua J. Mark, Karel de Grote.
Filmpje van circa 10 minuten over de geschiedenis van Karel de Grote. Taal: Engels.
'Relaties' en kinderen Van Karel de Grote is bekend dat hij zeker 8 verschillende vrouwen heeft gehad.
Al met al een hele waslijst van namen. Ook daarover doen tal van verhalen de ronde en zijn boeken geschreven. Door de vele van bovenstaande verbintenissen komen er ook weer vele kinderen. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat heel veel Nederlanders en met name Groningers(?) afstammen van Karel de Grote. Veel genealogen hebben Karel dan ook in hun stamboom staan en vertellen dat met grote trots.
|
||||||||||||
|
||||||||||||
